Projekt fotometru GLOWS, służącego do badań m.in. wiatru słonecznego, został zaakceptowany przez międzynarodowy zespół specjalistów. Teraz Centrum Badań Kosmicznych PAN będzie mogło przystąpić do budowy tego urządzenia, które powstaje w ramach misji badawczej NASA.
GLOWS, czyli GLObal solar Wind Structure, jest fotometrem do obserwacji fluorescencyjnej poświaty heliosferycznej wodoru w Układzie Słonecznym. Uzyskane dzięki niemu dane umożliwią badanie zależności strumienia wiatru słonecznego od szerokości heliograficznej oraz rozkładu w przestrzeni międzyplanetarnej wodoru międzygwiazdowego. Eksperyment jest częścią misji badawczej NASA dotyczącej heliosfery. Misja IMAP (Interstellar Mapping and Acceleration Probe) zakłada, że w 2025 roku rakieta firmy SpaceX wyniesie na orbitę satelitę badawczego IMAP. Będzie on wyposażony w dziesięć instrumentów naukowych, w tym m.in. GLOWS, budowany w CBK PAN. O pracach polskich naukowców nad tym narzędziem pisaliśmy już na naszym blogu w tekście „Polscy optoelektronicy współtworzą dla NASA fotometr GLOWS do badań heliosfery”.
Eksperci NASA w Warszawie
Do Warszawy przyjechało kilkunastu specjalistów, m.in. z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa, NASA i Southwest Research Institute. Centrum podało, że Critical Designe Review zakończył się pomyślnie. Oznacza to, że po zrealizowaniu zaleceń kontrolnych będzie można zacząć budowę fotometru.
Profesor Maciej Bzowski, kierownik zespołu pracującego nad instrumentem i eksperymentem GLOWS, powiedział, że „Critical Designe Review to, jak sama nazwa wskazuje, krytyczny moment dla misji kosmicznej. Musieliśmy wykazać przed świetnymi specjalistami, że projekt przyrządu jest w pełni dojrzały technicznie, że nie popełniliśmy błędów projektowych, a samo zaawansowanie prac jest na wystarczającym poziomie, by przystąpić do budowania tzw. egzemplarzy kwalifikacyjnych, na których wykonuje się większość testów, a następnie do budowy instrumentu lotnego, który zostanie zainstalowany na satelicie”.
Instrument GLOWS jest w całości projektowany i budowany w Polsce, w Centrum Badań Kosmicznych PAN. To pierwszy taki przypadek w historii współpracy Polski z NASA. Jak wyjaśnia CBK PAN, przeglądowi Critical Designe Review poddawane są wszystkie instrumenty sondy IMAP. Każdy z zespołów otrzyma uwagi i dodatkowe wytyczne. Po ich spełnieniu NASA dokona przeglądu całego projektu IMAP i rozpocznie się budowa egzemplarzy kwalifikacyjnych i lotnych.
Pierwszy instrument dla NASA od początku do końca stworzony w Polsce
CBK PAN odpowiada za cały proces związany z GLOWS, od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu, aż po analizę danych zebranych dzięki niemu, a także sformułowanie wniosków naukowych. Profesor Bzowski powiedział: „mamy rok na zbudowanie i przetestowanie całego instrumentu. Egzemplarz lotny, czyli ten przeznaczony do zintegrowania na satelicie IMAP, musi zostać wysłany do Applied Physics Laboratory (APL) Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa na przełomie 2023 i 2024 roku. W tej chwili start misji jest wyznaczony na luty 2025 roku. A to oznacza, że NASA będzie miała rok na zintegrowanie na satelicie wszystkich 10 instrumentów oraz na przetestowanie całości”.
Fotometr GLOWS budowany jest przez zespół kilkunastu inżynierów z Laboratorium Satelitarnych Aplikacji Układów FPGA, Laboratorium Fotoniki i Mikromechaniki i Laboratorium Robotyki i Mechatroniki Satelitarnej CBK PAN. Kieruje nim dr. inż. Roman Wawrzaszek, będący głównym inżynierem projektu.
Międzynarodowy zespół misji IMAP
Misję IMAP tworzy międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem prof. Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton. Natomiast koordynacją projektu zajmuje się Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa. Z ramienia NASA nad IMPAD czuwa Heliophysics Division w Science Mission Directorate. W ramach prac w Polsce skonstruowana zostanie część detektorowa ze specjalnie zaprojektowanym układem optycznym, układ zasilania elektrycznego, komputer instrumentu wraz z oprogramowaniem oraz niezbędna naziemna aparatura wspomagająca i testowa, a także oprogramowanie naukowe. Za część naukową projektu odpowiada zespół uczonych z Zespołu Fizyki Układu Słonecznego i Astrofizyki CBK PAN. Menedżerem projektu jest mgr Karol Mostowy. Przeznaczony na GLOWS budżet to 16 mln złotych (rozłożony na lata 2021-2026). W międzynarodowym konsorcjum przygotowującym misję IMAP, obok CBK PAN, znalazły się takie instytucje, jak m.in. APL, MIT, Caltech, JPL/NASA i kilkanaście innych ośrodków badawczych i uniwersyteckich.
Na naszym blogu często poruszamy kwestie związane z fascynującymi eksperymentami w przestrzeni kosmicznej. Pisaliśmy o nich np. w tekście „24 eksperymenty Spaceborne Computer-2 na ISS”.
Źródło: Nauka w Polsce PAP i GLOWS