Jedna z większych zagadek starożytności, nazwana mechanizmem z Antykithiry, w końcu zdradza nam swoje tajemnice. Naukowcy z University College London ustalili jak działało urządzenie, które jest powszechnie uważane za pierwszy analogowy komputer na świecie. Przyrząd ten służył do przewidywania wydarzeń astronomicznych.
Od samego początku mechanizm z Antykithiry wzbudza zarówno fascynację, jak i dużo kontrowersji. Został odkryty w 1901 roku przez greckich nurków we wraku statku z czasów rzymskich, w pobliżu małej śródziemnomorskiej wyspy Antikythera. Ten, jak się teraz okazało, pierwszy komputer na świecie, jest najbardziej złożonym elementem inżynierii, jaki przetrwał ze starożytnego świata. Przyrząd, mający ponad 2000 lat, służył do przewidywania pozycji słońca, księżyca oraz znanych starożytnym planet. Dzięki niemu można było również przewidzieć zaćmienia słońca i księżyca.
Pierwszy komputer na świecie wyliczał datę igrzysk olimpijskich
Ten kalkulator astronomiczny jest wykonany z brązu i składa się ze złożonej kombinacji 30 (przynajmniej tyle zachowało się do naszych czasów) kół zębatych. Dzięki niemu starożytni Grecy mogli przewidywać wydarzenia astronomiczne, w tym zaćmienia, fazy księżyca, pozycje planet, a nawet daty igrzysk olimpijskich.
Opublikowany w Scientific Reports artykuł multidyscyplinarnego zespołu badawczego UCL Antikythera mocno przybliża nas do zrozumienia jak pierwszy komputer na świecie działa. Główny autor publikacji, profesor Tony Freeth z UCL, wyjaśnił, że ich model jest pierwszym, który „jest zgodny ze wszystkimi fizycznymi dowodami i odpowiada opisom w inskrypcjach wyrytych na samym urządzeniu”.
Chociaż w ciągu ostatniego stulecia poczyniono ogromne postępy w zrozumieniu, jak działa mechanizm z Antykithiry, dopiero badania przeprowadzone w 2005 roku przy użyciu trójwymiarowych promieni rentgenowskich i obrazowania powierzchniowego umożliwiły naukowcom pokazanie, w jaki sposób przyrząd przewidywał zaćmienia i obliczał zmienny ruch księżyca. Jednak do tej pory pełne zrozumienie systemu przekładni zębatej z przodu urządzenia wymykało się naukowcom. Tylko około jedna trzecia pierwszego komputera świata przetrwała i jest podzielona na 82 fragmenty.
W poprzednich badaniach wykorzystano dane rentgenowskie z 2005 r. do ujawnienia tysięcy liter, nieprzeczytanych od 2000 lat. Napisy z tyłu obudowy zawierają opis kosmosu, wraz z odzwierciedleniem planet poruszających się po pierścieniach.
Cykle planet wyliczane przez pierwszy komputer na świecie
Dwie najważniejsze liczby, ujawnione dzięki promieniom rentgenowskim z przodu obudowy mechanizmu, to 462 i 442. Dokładnie tyle lat mają cykle planety Wenus i Saturna. Aris Dacanalis, doktorant i członek zespołu badawczego zauważa, że „klasyczna astronomia z pierwszego tysiąclecia przed naszą erą powstała w Babilonie, ale nic w niej nie sugeruje jak starożytni Grecy znaleźli bardzo dokładny cykl 462-letni dla Wenus i 442-letni dla Saturna”.
Zespół UCL postanowił skorzystać ze starożytnej greckiej metody matematycznej opisanej przez filozofa Parmenidesa. W ten sposób udało im się wyjaśnić, w jaki sposób wyprowadzono cykle dla Wenus i Saturna. Naukowcy poszli też krok dalej i odtworzyli cykle innych planet, w przypadku których brakowało dowodów. Dr Adam Wójcik z UCL, współautor artykułu, dodał, że teraz muszą „udowodnić jego wykonalność, wykonując ją starożytnymi technikami. Szczególnym wyzwaniem będzie system zagnieżdżonych lamp, które przenoszą wyniki astronomiczne ”.
Mechanizm z Antykihiry na co dzień przechowywany jest w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach. Wideo stworzone przez naukowców, pokazujące jak pierwszy komputer na świecie prawdopodobnie działał, można zobaczyć tutaj. O współczesnych sposobach badania kosmosu pisaliśmy między innymi w artykule „Eksploracja kosmosu falami elektromagnetycznymi”.
Źródło: University College London