Projekt „Dostępna książka”, realizowany przez Instytut Łukasiewicz‑AI (dawniej Łukasiewicz‑EMAG), wprowadza rewolucyjne rozwiązanie – tłumaczenie znanych lektur na polski język migowy (PJM) przy użyciu sztucznej inteligencji i cyfrowego awatara. To pierwszy taki projekt w Polsce, łączący technologię motion capture z edukacją dostępną dla społeczności Głuchych.
Pierwsze tytuły już dostępne
Na początek udostępniono pierwsze dwa tytuły przetłumaczone na PJM – kultowe „Mały Książę” Antoine’a de Saint‑Exupéry’ego oraz „Między nami nic nie było” Adama Asnyka.
Plany na rok 2025 – 16 lektur w migowym wydaniu
Do końca 2025 roku zaplanowano przygotowanie aż 16 tłumaczeń lektur szkolnych – zarówno dla uczniów szkół podstawowych, jak i liceum. Każdy tytuł tworzony jest jako materiał multimedialny: z lektorem, tekstem wyświetlanym i tłumaczeniem PJM wykonywanym przez tłumacza, a docelowo przez awatara.
Dwa cele projektu: badawczy i społeczny
Dr inż. Adam Piasecki – lider Grupy Badawczej Dostępność i Zdrowie w Łukasiewicz‑AI – tłumaczy, że projekt ma dwa główne cele:
- Stworzenie obszernej bazy danych z treściami w języku polskim i PJM, która posłuży do trenowania AI
- Zapewnienie realnej pomocy edukacyjnej osobom Głuchym, dla których PJM jest pierwszym językiem
Jak powstaje tłumaczenie migowe książki?
- Interpretacja tekstu – tłumacz PJM nagrywa migane tłumaczenie w specjalnym studiu, dbając o to, by treść była zrozumiała emocjonalnie i zgodna z autorskim przekazem.
- Podział nagrań – materiał wideo dzieli się na krótkie fragmenty odpowiadające zdaniom mówionym, które trafiają do AI jako para: tekst w języku polskim i migany odpowiednik.
- Trening AI – model uczy się odwzorowywać gesty, mimikę i rytm migowy, co umożliwia w przyszłości automatyczne tłumaczenie.
- Cyfrowy awatar – wykorzystując technologię motion capture i dane z tłumaczy migowych, stworzony zostaje realistyczny awatar PJM, który w przyszłości sam będzie tłumaczył książki.
Technologia wspiera inkluzywność literacką
Projekt wykorzystuje technologię motion capture, kombinezony nagraniowe oraz studio umożliwiające precyzyjną rejestrację ruchów tłumaczy PJM. Zebrane dane stanowią podstawę do budowy zaawansowanego modelu sztucznej inteligencji, który zastosuje te wzorce do generowania tłumaczeń.
Projekt ma także wymiar społeczny – współpracuje z Fundacją Integracja, która wspiera działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami od ponad 30 lat. W maju 2025 r. podpisano list intencyjny między Fundacją a Centrum Łukasiewicz, co uwypukla społeczny wymiar tej inicjatywy.
Czemu to ważne dla społeczności Głuchych?
Dla osób niesłyszących od urodzenia język migowy jest pierwszym i naturalnym językiem. Język polski bywa trudny do opanowania i ogranicza dostęp do literatury. Modelowe rozwiązanie, jakim jest tłumaczenie książek na PJM, otwiera literaturę na osoby, dla których tekst pisany stanowił dotąd barierę edukacyjną i kulturową.
Co dalej? Możliwość automatycznej translacji
W założeniach autorów projektu jest stworzenie narzędzia, które pozwoli użytkownikowi wrzucić dowolną książkę, a system automatycznie przetłumaczy ją na PJM przy pomocy cyfrowego awatara. Realizacja tego celu przewidziana jest w perspektywie kilku najbliższych lat.