Teleskop Einsteina został uznany za jedną z kluczowych inicjatyw w budowie w Unii Europejskiej najnowocześniejszej na świecie bazy badawczej. Projekt, nad którym pracują także Polacy, wkrótce zacznie być realizowany. Za trzy lata poznamy jego lokalizację, a obserwacje kosmosu mają, według planu, ruszyć w 2035 roku. Profesor Dorota Rosińska z Obserwatorium Astronomicznego UW uważa, że „wraz z budową teleskopu badania astronomiczne fal grawitacyjnych wejdą w złotą erę”.
Teleskop Einsteina to pierwsze podziemne i najbardziej zaawansowane europejskie obserwatorium fal grawitacyjnych trzeciej generacji. Znalazł się wśród jedenastu projektów wpisanych przez Europejskie Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI) na zaktualizowaną Europejską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej 2021 (EMDIB). Dokument ten gromadzi inicjatywy kluczowe z punktu widzenia budowy w Unii Europejskiej najnowocześniejszej na świecie bazy badawczej. Można tam znaleźć projekty z różnych dziedzin, od nauk humanistycznych i społecznych, przez środowiskowe i fizyczne, po nauki biomedyczne i e-infrastrukturę.
Teleskop Einsteina powstaje przy współpracy polskich naukowców
W Polsce badania związane z przygotowaniem do budowy Teleskopu Einsteina prowadzone są w ramach konsorcjum, do którego należą Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN, Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Instytut Matematyki PAN, Uniwersytet w Białymstoku oraz Politechnika Warszawska. Liderem projektu jest Uniwersytet Warszawski.
Teleskop Einsteina, czyli podziemne obserwatorium fal grawitacyjnych, zostanie wyposażony w znacznie czulsze detektory niż istniejące obecnie. Profesor Dorota Rosińska z Obserwatorium Astronomicznego UW podkreśla, że „Teleskop Einsteina, ze swoją niezwykle wysoką czułością, stworzy okazję do nowych i nieoczekiwanych odkryć. Pozwoli wykryć wszystkie połączenia czarnych dziur o masach gwiazdowych we wszechświecie, zbadać wnętrze gwiazd neutronowych, testować ogólną teorię względności, prowadzić badania samego początku wszechświata, a także rozwiązać wiele innych istotnych problemów naukowych z zakresu astrofizyki, kosmologii i fizyki fundamentalnej. Wraz z budową ET badania astronomiczne fal grawitacyjnych wejdą w złotą erę”.
Polscy naukowcy, zaangażowani w prace nad projektem Einstein Telescope, zainstalowali, zoptymalizowane pod kątem pomiarów podziemnych, sieci czujników sejsmicznych w kilku potencjalnych lokalizacjach w Polsce, Hiszpanii, na Węgrzech i we Włoszech. Obecnie zajmują się szczegółową charakterystyką lokalizacji Sos Enattos na Sardynii, która obok Euregio Meuse-Rhinem jest prawdopodobną lokalizacją budowy teleskopu. Dokładne miejsce ma być wybrane do 2024 roku. W 2026 roku miałaby się rozpocząć budowa, a w 2035 roku naukowcy mogliby rozpocząć pierwsze kosmiczne obserwacje.
Fale grawitacyjne a Teleskop Einsteina
Badanie fal grawitacyjnych to nowa obiecująca dziedzina nauki, poszerzająca wiedzę o Wszechświecie i procesach w nim zachodzących. Na stronie internetowej Uniwersytetu Warszawskiego podkreślono, że „detekcja fal grawitacyjnych otworzyła nowe perspektywy badania kosmosu. Wcześniej naukowcy mogli badać wszechświat, wykorzystując metody związane ze światłem lub promieniowaniem. Dzięki falom grawitacyjnym mogą obserwować wibracje samej czasoprzestrzeni”. Dzięki podobnym projektom możemy coraz lepiej poznawać wszechświat, który nas otacza. Niedawno pisaliśmy na naszym blogu o najnowszym okryciu astronomów, którym udało się ustalić wiek pierwszych gwiazd. Możecie przeczytać o tym w naszym tekście „W końcu wiemy, kiedy powstały pierwsze gwiazdy we wszechświecie”.
Fale grawitacyjne zostały zaobserwowane po raz pierwszy dopiero w 2015 roku. Ich istnienie przewidywał jednak, 100 lat wcześniej Albert Einstein. Słynny naukowiec nie spodziewał się jednak, że kiedykolwiek uda się je zarejestrować.
Zainteresowanym podobną tematyką polecamy inne teksty na naszym blogu, na przykład „Pole magnetyczne na krawędzi czarnej dziury”.
Źródła: Nauka w Polsce PAP, Obserwatorium Astronomiczne UW i strona projektu Einstein Telescope