Ponad 2,7 mld ludzi na świecie obecnie używa smartfonów. Od dawna spekuluje się, jak wpływa na nas pole elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej (ang. radiofrequency electromagnetic field, RF-EMF), którego źródłem jest telefon komórkowy. Przeprowadzono wiele badań dotyczących potencjalnych skutków zdrowotnych narażenia na RF-EMF, których wyniki są w dużej mierze niespójne. Wiadomo, że fale radiowe emitowane przez bezprzewodowe urządzenia elektroniczne mogą wnikać w głąb tkanek i są częściowo pochłaniane również przez mózg. Jednym z pytań, które zadają sobie badacze, jest wpływ ekspozycji na RF-EMF na funkcje poznawcze, takie jak pamięć, szczególnie u dzieci i młodzieży.
Projekt MoRPhEUS (Mobile Radiofrequency Phone Exposed Users) jako pierwszy założył zbadanie wpływu korzystania z telefonu komórkowego na pamięć roboczą u nastolatków (średnia wieku 13 lat) w Australii. Pamięć robocza jest zwykle oceniana za pomocą zadań związanych z możliwie najkrótszym czasem reakcji. Ten rodzaj pamięci łączy się głównie z bardzo wczesnymi etapami zapamiętywania oraz funkcjami wykonawczymi uwagi; to swoista „przestrzeń robocza” do świadomego przetwarzania informacji.
W grupie badanych, która wykonywała średnio więcej połączeń z telefonu komórkowego w tygodniu, zaobserwowano osłabienie tego typu pamięci. Jednak taki sam efekt był widoczny w grupie, która zgłosiła wysyłanie i odbieranie większej liczby wiadomości SMS tygodniowo. Sugeruje to, że osłabienie pamięci roboczej związane było z ogólnie częstszym korzystaniem z telefonu komórkowego, a nie z ekspozycją na RF-EMF podczas trzymania telefonu blisko głowy w trakcie rozmowy.
Wydajność pamięci
Innych rodzajów pamięci dotyczył opublikowany w zeszłym roku projekt HERMES (ang. Health Effects Related to Mobile Phone Use in Adolescents), w którym badacze Szwajcarskiego Instytutu Zdrowia Publicznego (TPH) sprawdzali, jak ekspozycja na RF-EMF wpływa na wydajność pamięci werbalnej i figuralnej. W tym celu, przez rok obserwowali nastolatków (700 młodych ludzi w wieku od 12 do 17 lat), którzy codziennie używali telefonów komórkowych.
Pamięć werbalna (słowna) służy gromadzeniu słownego zapisu treści myśli. Pamięć figuralna, odpowiada między innymi za umożliwienie nam przywołania kształtów i postaci. Pamięć werbalną oceniano w testach komputerowych – badani mieli minutę na zapamiętanie pięciu zestawów liczących po dwa do pięciu słów, podzielonych na kategorie. W zadaniu pamięci figuralnej, badani przez minutę zapamiętywali 13 par abstrakcyjnych postaci. Następnie pokazywano im jedną postać z każdej pary i proszono o przyporządkowanie drugiej spośród 5 proponowanych opcji.
Szwajcarzy nie stwierdzili żadnych istotnych zmian w pamięci werbalnej, ale wykazali, że ekspozycja na RF-EMF może negatywnie wpływać na rozwój pamięci figuralnej. Młodzi ludzie, którzy regularnie używali swoich telefonów do wykonywania połączeń, wypadli znacznie gorzej w testach na pamięć figuralną. Związek ten był najbardziej wyraźny wśród osób, które podczas połączeń głosowych trzymały telefony tuż przy uchu, po prawej stronie głowy.
Autorzy spekulują, że może to wynikać z różnych obszarów mózgu zaangażowanych w pamięć figuralną i werbalną. Aktywność związana z pamięcią figuralną ujawnia się głównie w prawej półkuli mózgu, a ponad 80% badanych zgłosiło używanie telefonu komórkowego właśnie przy prawym uchu. Dla porównania, aktywność związana z pamięcią werbalną jest widoczna głównie w lewej półkuli mózgu, a tylko niecałe 19% uczestników badania zgłosiło przykładanie telefonu komórkowego do lewego ucha podczas połączeń głosowych.
Co więcej, badanie wykazało to, czego nie udało się wykazać w MoRPhEUSie – im dalej od głowy znajduje się telefon, tym mniej wpływa on na wydajność pamięci, bez względu na jej rodzaj. Podczas czynności związanych ze zmniejszoną ekspozycją na RF-EMF, takich jak granie w gry na telefonie, przeglądanie stron www lub wysyłanie wiadomości tekstowych nie doszło do zmian w pamięci, zarówno werbalnej, jak i figuralnej.
Projekt HERMES wskazał negatywny wpływ fal radiowych emitowanych przez smartfony na określony typ pamięci u nastolatków, ale nie uwzględnił perspektywy długoterminowej. Na podstawie prowadzonych aktualnie badań nie jesteśmy w stanie jednoznacznie określić wpływu promieniowania z telefonów na naszą pamięć.
Potrzebne są dalsze prace z uwzględnieniem różnych grup wiekowych i odmiennych typów pamięci. Dodatkowo, przyszłe badania, powinny pomóc ustalić, czy np. potencjalne ryzyko zakłócenia pamięci można zminimalizować poprzez używanie słuchawek lub głośnika podczas rozmów telefonicznych.