Łączność w dobie kryzysu – jaka jest jej rola i czy grozi nam utrata dostępu do sieci telekomunikacyjnych

Ostatnie wydarzenia na arenie międzynarodowej wstrząsnęły całym światem. Wielu ludzi zdało sobie sprawę, że rzeczy, które dotychczas traktowaliśmy jako pewne, są bardziej ulotne niż nam się wydawało. Utrata poczucia bezpieczeństwa niemal z dnia na dzień oraz szok wywołany wtargnięciem Rosji na Ukrainę spowodowały, iż zaczęliśmy zastanawiać się nad różnymi kwestiami.

Przykładem takowych są choćby telekomunikacja i możliwość łączności z siecią internetową. Są to nie tylko istotne elementy naszego życia codziennego, bez których ciężko wyobrazić sobie normalne funkcjonowanie, lecz są to również systemy kluczowe z punktu widzenia wszelkich działań w obliczu zagrożenia, w tym też podczas konfliktów zbrojnych.

W związku z niewątpliwie istotną rolą telekomunikacji w czasie kryzysu, pojawiły się liczne pytania i wątpliwości związane z bezpieczeństwem takich systemów. Część z nich dotyczy tego, czy istnieje realne zagrożenie utraty dostępu do sieci internetowej i usług telekomunikacyjnych, na przykład w wyniku działań wroga czy katastrofy naturalnej, oraz jakie dokładnie ma to znaczenie. Sprawdźmy w takim razie te kwestie.

Rola łączności w trakcie sytuacji kryzysowej

Polska od wielu lat nie musiała stawać bezpośrednio w obliczu konfliktu zbrojnego. Owszem, na arenie międzynarodowej w ostatnim czasie miały miejsce poszczególne, w tym także zbrojne starcia. Jednakże dotychczas nie odbywało się to w bezpośrednim sąsiedztwie naszego kraju, a przynajmniej nie na taką skalę, jak stało się to teraz w Ukrainie. Kryzysowa sytuacja nie musi jednak oznaczać od razu wojny i może być na przykład wynikiem katastrofy naturalnej. Bez względu na przyczynę, w każdym z takich przypadków łączność jest absolutnie kluczowa. Dlaczego?

Ponieważ praktycznie niemożliwa byłaby żadna koordynacja działań wojskowych ani ratunkowych, jeśli nie byłoby dróg komunikacji. Jak bowiem przekazać informacje o ruchach wojsk nieprzyjaciela czy stratach poniesionych w wyniku katastrofy naturalnej? Z kolei problemy z wezwaniem służb ratunkowych do poszkodowanych osób skutkowałyby trudnościami w organizacji oraz dotarciu na miejsce zdarzenia pomocy medyczno-ratunkowej. Nie trzeba przy tym nikomu tłumaczyć konsekwencji takich utrudnień.

Przykładem może być także sytuacja, w której oddziały nieprzyjaciela przedostają się na przykład przez linię obrony. Jeśli wiadomość o takim fakcie nie zostanie przekazana na czas, niemożliwe będzie sprawne udzielenie wsparcia na danym obszarze. W ostateczności może to skutkować nawet całkowitą przegraną w takim starciu.

Telekomunikacja kluczowa w czasie kryzysu

Nie mniej istotną kwestią są także wszelkiego rodzaju dostawy, takich jak m.in. żywności, leków czy innych środków tzw. pierwszej potrzeby. Bez możliwości komunikacji, wszelkie działania logistyczne w tym zakresie byłyby znacznie utrudnione. Jak więc widać, komunikacja jest kluczowa, aby móc przeprowadzać sprawnie jakiekolwiek działania w czasie kryzysu. Nie inaczej jest więc także w przypadku wydarzeń w Ukrainie, z czego wszyscy zdają sobie sprawę.

Dlatego też, aby wesprzeć ten istotny obszar działań, na apel premiera Ukrainy Mychajło Fedorowa, odpowiedział Elon Musk. Właściciel m.in. firmy kosmicznej oferującej internet satelitarny wysłał nad obszar zaatakowanego kraju flotę satelitów Starlink, które zapewnią dodatkową łączność obrońcom.

Warto przy tym zaznaczyć, że nie jest to pierwszy raz, gdy „starlinki” wspomagają łączność z siecią w sytuacji kryzysowej. Podobna sytuacja miała miejsce także na wyspach Tonga, gdzie w wyniku wybuchu wulkanu przerwany został podmorski przewód światłowodowy i lokalni mieszkańcy stracili dostęp do internetu. Również wtedy miliarder użyczył swojej infrastruktury kosmicznej, aby obszar ponownie został zaktywizowany sieciowo. [1]

Zapewnienie łączności bez względu na okoliczności

Wiemy już jak istotny jest dostęp do sieci teleinformatycznej i że jego potencjalna utrata może być bardzo niepokojąca. Czy mamy jednak powody do obaw w tej kwestii? Przy dzisiejszej technologii oraz dzięki powziętym krokom w celu zabezpieczenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, raczej nie mamy większych powodów do obaw – ale po kolei. Warto najpierw wyjaśnić sobie, co kryje się pod pojęciem infrastruktury krytycznej.

Otóż infrastrukturą krytyczną nazywamy zasoby, budynki, usługi oraz instalacje, mające kluczowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. [2] Pojęcie to uwzględnia więc m.in. transport, służby ratunkowe, zasoby energetyczne i paliwo. W skład tej listy wchodzą oczywiście także dwa istotne punkty – łączność i sieci teleinformatyczne, czyli właśnie kwestie, które są tu omawiane. Zapewnieniem bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej w Polsce zajmuje się Rządowe Centrum Bezpieczeństwa w ramach Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej.

Działania Centrum mają na celu zapobieganie zakłóceniom działania tej infrastruktury oraz przygotowanie na ewentualne uszkodzenie poszczególnych jej elementów. [3] Dodatkowo, sama wspólnota Unii Europejskiej również posiada podobny program ochrony, którego zakres obejmuje wszystkie państwa członkowskie, czyli tym samym także Polskę. [4] Jak to jednak wygląda w praktyce?

Na przykład, jednym z najważniejszych czynników dla łączności wszelkiego rodzaju, jest zapewnienie zaplecza energetycznego. Polskie (choć oczywiście nie tylko) sieci przesyłowe najwyższych napięć nie są scentralizowane, dlatego też uszkodzenie jednej składowej sieci nie pociągnie konsekwencji w postaci awarii całości.

Łączność i energetyka

Zamiast tego, zadania niefunkcjonalnej elektrowni są przejmowane przez kolejną, znajdującą się potencjalnie w najbliższej odległości. To natomiast zapewnia ciągłość dostaw prądu w razie wyłączenia jednego z obiektów. Tak zwany blackout, czyli całkowite wyłączenie energii elektrycznej, może mieć oczywiście miejsce. Dzięki kryzysowym rozwiązaniom jego obszar będzie jednak znacznie ograniczony. [5]

Z kolei w teoretycznej sytuacji, w której nie dojdzie co prawda do całkowitego wyłączenia dostaw energii, może zostać jednak odcięty dostęp do samej sieci teleinformatycznej. Dzięki nowoczesnej technologii z pomocą może przyjść m.in. wspominany już internet satelitarny lub łączność bezprzewodowa – w przypadku niewielkich obszarów wykluczenia. Przy tym należy zaznaczyć, że podobnie jak sieci energetyczne, również sieci światłowodowe nie są scentralizowane pod względem funkcjonowania. [6]

W najgorszym przypadku, czyli braku dostępu do internetu oraz komunikacji, dotknie on oczywiście także ludność cywilną. Nie oznacza to jednak wcale, że telekomunikacja całkowicie zaniknie. Najważniejsze obiekty oraz wojsko będą posiadały bowiem własną, tzw. kryzysową łączność. Zapewnia to ciągłość komunikacji w sytuacjach wyjątkowych oraz funkcjonowanie najważniejszych działań i przedsięwzięć. [7]

Dodatkowo, istnieją także organizacje cywilne, zapewniające bezpieczeństwo telekomunikacyjne. Należy do nich m.in. SP Emergency Communications, czyli specjalistyczna grupa Polskiego Związku Krótkofalowców, w której centrum zainteresowań jest zapewnienie krótkofalowej łączności w sytuacjach kryzysowych. W zakres tych działań wchodzi m.in. wspomaganie funkcjonowania jednostek administracji publicznej oraz pomoc obywatelom. [8]

Wiele sposobów i różne rozwiązania

Jak widać, bardzo mało prawdopodobny jest scenariusz, w którym na terenie całego kraju przestaje działać łączność. Dostęp do telekomunikacji i sieci internetowej jest bowiem na wiele sposobów zabezpieczony. Co więcej, istnieje co najmniej kilka rozwiązań, które w zależności od sytuacji pozwalają na zachowanie łączności. Pocieszeniem jest także to, że nawet jeśli cywile utracą z jakiegoś powodu dostęp do internetu czy telefonów, najważniejsze organizacje oraz podmioty nie będą na to narażone. Tym samym, będą one mogły zapewnić odpowiednie funkcjonowanie społeczeństwu nawet w sytuacji kryzysowej – takiej jak kataklizm czy konflikt zbrojny.